Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914 – 1918)

Η Στρατιωτική Αεροπορία

Η ανάπτυξη Στρατιωτικής Αεροπορίας συνεχίστηκε και μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Την 16η Αυγούστου 1913, η πόλη της Θεσσαλονίκης ορίστηκε ως η έδρα του «Λόχου Αεροπορίας» που υπαγόταν στο Μηχανικό και τελούσε υπό τις διαταγές του Διοικητή του Γ’ Σώματος Στρατού. Από την 23η Δεκέμβριου 1913, ο «Λόχος Αεροπορίας» υπήχθη στο Υπουργείο Στρατιωτικών με Διοικητή τον Λοχαγό Δημήτριο Καμπέρο και έδρα το αεροδρόμιο Λεμπέτ (σημερινή Ευκαρπία).

Τον Οκτώβριο του 1915, ο «Λόχος» μετονομάστηκε σε Αεροπορική Υπηρεσία Στρατού (ΑΥΣ). Η αρχική ουδετερότητα της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (ΠΠ) σε συνδυασμό με την πολιτική κρίση που ακολούθησε, επέφερε την επέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα την σύμπτυξη της ΑΥΣ στο Αμύνταιο Φλώρινας και κατόπιν στη Ν. Ελλάδα.

Η είσοδος της Ελλάδας στον Α΄ ΠΠ τον Ιούνιο του 1917 σηματοδότησε και τη δραστική δραστηριοποίηση της ΑΥΣ με τη βοήθεια των Γάλλων υπό τον Γάλλο Ταγματάρχη Denain, με τη βοήθεια του Ανθυπίλαρχου Αλέξανδρου Ζάννα, αεροπόρου και μετέπειτα Υπουργού Αεροπορίας.
Οι Γάλλοι είχαν αναπτύξει σημαντική δραστηριότητα στην περιοχή Θεσσαλονίκης, οργανώνοντας 8 αεροδρόμια και ένα προωθημένο εργοστάσιο βάσης (Όρχος Αεροπορίας). Στις εγκαταστάσεις του αεροδρομίου Σέδες άρχισε κάτω από γαλλική διοίκηση η εκπαίδευση των πρώτων αεροπόρων και τεχνικών την 4η Σεπτεμβρίου 1917. Το Νοέμβριο του 1917, η ΑΥΣ επανήλθε στη Θεσσαλονίκη. Μετά την εκπαίδευση των στελεχών από τους Γάλλους η ΑΥΣ μετατράπηκε το 1918 σε διακριτό Σώμα Αεροπορίας, ισότιμο με τα υπόλοιπα όπλα του Ελληνικού Στρατού.

Η πρώτη Ελληνική Μοίρα ήταν η 532 Μοίρα Αναγνώρισης. Επιχειρούσε στην περιοχή της Γοργόπης (κοντά στην Αξιούπολη), στον Αξιό ποταμό από την 10η Δεκεμβρίου 1917 με δυναμικό 12 αεροσκάφη Dorand A.R.1 και λίγα Breguet 14A2/Β2. Αρχικά το προσωπικό ήταν μικτής εθνικότητας (Γάλλοι και Έλληνες), ενώ σταδιακά η Μοίρα στελεχώθηκε μόνο με Έλληνες αεροπόρους μέχρι το Σεπτέμβριο του 1918.
Ακολούθησε η 531 Μοίρα Δίωξης, η οποία συγκροτήθηκε την 13η Μαρτίου 1918 και επιχειρούσε στην ίδια περιοχή με αεροσκάφη Nieuport 24bis και Spad VII/XIII. Η διοίκησή της προσφέρθηκε τιμητικά στον Ανθυπίλαρχο Αλέξανδρο Ζάννα. Με έδρα το Δημητρίτσι Σερρών συγκροτήθηκε και η 533 Μοίρα Αναγνώρισης και Βομβαρδισμού (ΜΑΒ) την 1η Ιουνίου 1918. Η τελευταία ελληνική Μοίρα του πολέμου ήταν η 534 Μοίρα Αναγνώρισης, η οποία συγκροτήθηκε το Σεπτέμβριο του 1918 στο Λεμπέτ (σημερινή Ευκαρπία). Επιπλέον βοηθητικές υπηρεσίες ανέπτυξε η ΑΥΣ στο Μικρό Καραμπουρνού της Θεσσαλονίκης.

Σημαντική ήταν η συμβολή των ελληνικών Μοιρών στη μάχη του Σκρά ντι Λέγκεν, όπου ανέλαβαν αποστολές ρύθμισης των βολών πυροβολικού, βομβαρδισμού και αναγνώρισης του μετώπου, υποστηρίζοντας την επίθεση των Μεραρχιών του Ελληνικού Στρατού. Με την προσθήκη της 533 ΜΑΒ, οι επιχειρήσεις συνεχίστηκαν ανατολικότερα και βορειότερα, όπου και συμπτύσσονταν οι δυνάμεις Γερμανών και Βουλγάρων.
Μετά τη σύναψη ανακωχής από τη Βουλγαρία (30 Σεπτεμβρίου 1918) και την Οθωμανική Αυτοκρατορία (20 Οκτωβρίου 1918), η 531 Μοίρα διαλύθηκε στο αεροδρόμιο της Μίκρας τον Οκτώβριο του 1918, ενώ η 534 Μοίρα εστάλη στη Ρωσία προς ενίσχυση της συμμαχικής εκστρατείας το 1919. Παράλληλα η 533 Μοίρα παρέλαβε αεροσκάφη Breguet 14A2/Β2. Μετά τη λήξη του πολέμου οι εγκαταστάσεις πέρασαν στην κυριότητα της ΑΥΣ.

Η Ναυτική Αεροπορία

Η επιτυχής αποστολή του υδροπλάνου Maurice Farman Hydravion, κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, οδήγησε το Ναυτικό στην ανάπτυξη του Ναυτικού Αεροπορικού Σώματος (ΝΑΣ), την 20η Απριλίου 1914. Στο εγχείρημα συνετέλεσε και η βρετανική αποστολή που μεριμνούσε για τον εκσυγχρονισμό του Ναυτικού.Για τον εξοπλισμό του ΝΑΣ, το Ναυτικό παρήγγειλε στη Μ. Βρετανία τρία υδροπλάνα Sopwith Greek Seaplane, το πρώτο από τα οποία έφτασε στην Ελλάδα τον Μάιο του 1914. Στoν Ασπρόπυργο, κοντά στο σημερινό αεροδρόμιο της Ελευσίνας, οργανώθηκε Σχολή Αεροπορίας, όπου εκπαιδεύτηκε ως χειριστής ο Αριστείδης Μωραϊτίνης, τον Οκτώβριο του 1914, μαζί με άλλους δύο Αξιωματικούς. Λόγω ακαταλληλότητας της περιοχής, το ΝΑΣ μεταφέρθηκε στο Παλαιό Φάληρο. Το υλικό της Σχολής ενισχύθηκε με τέσσερα Henry Farman ΗF.22. Η μετάθεσή του Μωραϊτίνη, μαζί με άλλους έμπειρους αεροπόρους και τεχνικούς το φθινόπωρο του 1915, είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των δραστηριοτήτων του ΝΑΣ.
Η αναγέννηση του ΝΑΣ ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1916, όταν ο Μωραϊτίνης ανέλαβε εκ νέου τη διοίκηση του ΝΑΣ και επιχειρούσε ενταγμένο στη 2η Βρετανική Πτέρυγα του RNAS (Royal Naval Air Service). Το πεδίο δράσης ήταν κυρίως η Αν. Μακεδονία και η Θράκη, όπου Γερμανοί και Βούλγαροι είχαν αναπτύξει σημαντικές αεροπορικές δυνάμεις και εγκαταστάσεις.

Την 18η Μαρτίου 1917 ο Μωραϊτίνης με αεροσκάφος Henry Farman HF.22 και παρατηρητή τον Ανθυπολοχαγό Ψύχα εκτέλεσε μια παράτολμη αποστολή, βομβαρδίζοντας το αεροδρόμιο Ζέρεβιτς, στη Δράμα, καταστρέφοντας τα υπόστεγα των αεροσκαφών. Στη συνέχεια, βομβάρδισε το σιδηροδρομικό σταθμό της Δράμας, καταστρέφοντας τρεις αμαξοστοιχίες.

Η απόδοση των αεροπόρων του ΝΑΣ οδήγησε στη δημιουργία της ελληνικής Μοίρας Ζ, το Μάιο του 1917. Σημαντική ήταν η δράση της Μοίρας σε συνδυασμένη επιχείρηση με τους Βρετανούς, εναντίον στόχων στην Αν. Θράκη και πάνω από την Καλλίπολη. Το ίδιο συνέβη και κατά την αντιμετώπιση των πολεμικών σκαφών Goeben και Breslau (αντίστοιχα Yavuz Sultan Selim και Midilli), που είχαν ενταχθεί στον Οθωμανικό στόλο με γερμανικά πληρώματα. Η έξοδός τους στο Αιγαίο την 20η Ιανουαρίου 1918 κινητοποίησε τους Συμμάχους και έμεινε γνωστό ως «κατάσταση Goeben». Τα Οθωμανικά πλοία κυνηγήθηκαν απηνώς με συνδυασμένες ενέργειες Ελλήνων και Βρετανών αεροπόρων. Κατά τις επιχειρήσεις διακρίθηκε ιδιαίτερα ο Μωραϊτίνης, ο οποίος κατέρριψε με καταδιωκτικό Sopwith Camel 1F.1 τρία εχθρικά αεροσκάφη, που προσπάθησαν να αναχαιτίσουν τα συμμαχικά βομβαρδιστικά. Κατά τους βομβαρδισμούς, καταρρίφθηκε και φονεύτηκε ο Ανθυποπλοίαρχος Σπυρίδων Χάμπας, την 21η Αυγούστου 1918, από το Γερμανό «άσσο» πιλότο Εμίλ Μάϊνεκε.
Με νέο νόμο την 24η Μαρτίου 1918, το ΝΑΣ αναδιοργανώθηκε αριθμώντας τέσσερεις Μοίρες, δύναμη 43 αεροσκαφών και αεροπορικές βάσεις στο Π. Φάληρο, τη Θάσο, το Μούδρο, τον Σταυρό και το Σούνιο.
Τον Ιούνιο του 1918, το ΝΑΣ εκτέλεσε επιχειρήσεις σε στόχους στη Μ. Ασία, εξαφανίζοντας την εχθρική αεροπορία από το Αν. Αιγαίο. Μετά τη συνθηκολόγηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ελληνικό Σμήνος με επικεφαλής τον Πλωτάρχη Αριστείδη Μωραϊτίνη πέταξε στο αεροδρόμιο του Αγ. Στεφάνου, στην Κωνσταντινούπολη. Η εμφάνιση των Ελλήνων αεροπόρων στην Πόλη έγινε δεκτή με ενθουσιασμό, από τον εκεί ελληνικό πληθυσμό.

Ο αιφνίδιος χαμός του Αριστοτέλη Μωραϊτίνη σε αεροπορικό δυστύχημα την 22α Δεκεμβρίου 1918 αποτέλεσε σημαντικό πλήγμα για τη Ναυτική Αεροπορία, αλλά δεν ανέστειλε την ανάπτυξή της, καθώς ο πρωτεργάτης της είχε θέσει γερά θεμέλια.

Αεροσκάφη της Περιόδου 1914-1918

• Στρατιωτική Αεροπορία
  • Breguet 14 A2/Β2
  • Caudron G.III
  • Dorand A.R.1
  • Farman F.40
  • Nieuport 24/24bis/27
  • Spad VII/XIII
• Ναυτική Αεροπορία
  • Airco De Havilland D.H.4
  • Airco De Havilland D.H.6
  • Airco De Havilland D.H.9
  • B.E.2
  • Bristol Scout C
  • Henry Farman HF.22
  • Short 184
  • Sopwith Baby
  • Sopwith Bat-Boat
  • Sopwith Camel 1F.1
  • Sopwith Greek Seaplane
  • Sopwith Pup
  • Sopwith Strutter 9400 Fighter
  • Sopwith Strutter 9700 Bomber
  • Sopwith Triplane