Από τον Υπτχο (Ι) ε.α. Παν.-Βαρδή Παπαδάκη
Με τη συμπλήρωση των 50 χρόνων από τη σύσταση της 114 ΠΜ στην περιοχή της Τανάγρας, στη μνήμη μας έρχεται η εσπευσμένη μετακίνηση από την Ελευσίνα στη νέα αυτή μονάδα, των τριών Μοιρών Αναχαίτισης Ημέρας 341, 342 και 343 με αφη F-86E SABRE. Ήταν αρχές Νοεμβρίου 1956 και μόλις είχαν ολοκληρωθεί τα αναγκαία έργα για την υποδοχή αεριωθουμένων αφων. Αν και υπήρχαν πολλές ελλείψεις, κυρίως σε κτιριακές εγκαταστάσεις για την υποστήριξη του επιχειρησιακού έργου των Μοιρών, ιπτάμενο και τεχνικό προσωπικό επέδειξε αίσθημα ευθύνης και πνεύμα προσαρμογής, με αποτέλεσμα η διαθεσιμότητα των αφων να διατηρείται στα επιβαλλόμενα επίπεδα. Αλήστου μνήμης παραμένουν τα γραφεία και η αίθουσα επιχειρήσεων.
Ήταν μεταλλικές κατασκευές που όταν έβρεχε θα έπρεπε συνεχώς να μετακινούμεθα για να αποφεύγουμε το νερό που έσταζε από τις βίδες της οροφής. Το προσωπικό επιφυλακής στην αρχή του διαδρόμου είχε ως κατάλυμα ένα τροχόσπιτο. Εντούτοις, μία αντικειμενική περιγραφή της όλης κατάστασης, μας επιβάλλει να πούμε ότι τα οικήματα διαμονής του προσωπικού, όλων των βαθμίδων (Αξιωματικών μέχρι Σμηνιτών), ήταν σύγχρονα με Νατοϊκά πρότυπα που διέθεταν κεντρική θέρμανση. Οι λέσχες Αξκών – Υπαξκών ήταν άνετες, λειτουργούσαν κανονικά και δεν έλλειπαν από αυτές οι ψυχαγωγικές βραδιές, χορευτικές ή Μπίνγκο.
Κάθε βράδυ μετά από τις πτήσεις οι λέσχες αυτές έσφυζαν από ζωντάνια, αφού δεν είχαμε που αλλού να πάμε. Το ΙΧ αυτοκίνητο δεν ήταν διαδεδομένο και με τα υπηρεσιακά αυτοκίνητα υπήρχε η δυνατότητα για κάποια έξοδο μικρού αριθμού χειριστών στη Χαλκίδα, στα μέσα της εβδομάδας. Όσο για την έξοδό μας στην Αθήνα, αυτή γινόταν τα Σαββατοκύριακα, αλλά όχι για πολλούς γιατί θα έπρεπε να διατηρηθεί η εκάστοτε επιβαλλόμενη ετοιμότητα. Χρησιμοποιούσαμε το τρένο από το Σχηματάρι και εναλλακτικά όχημα της υπηρεσίας, μέσω Θηβών, δεδομένου ότι ο Εθνικός δρόμος Αθηνών – Λαμίας παρέμενε όνειρο.
Αλλά ας επικεντρώσουμε την προσοχή μας στο χρονικό της εγκατάστασης των τριών Μοιρών των F-86E SABRE στην Τανάγρα. Η όλη επιχείρηση είχε τον χαρακτήρα του επείγοντος και αυτό διαφαίνεται από το γεγονός ότι στις ημερομηνίες 2, 3 και 4 Νοεμβρίου 1956 που πραγματοποιήθηκε διαδοχικά η μετακίνηση, η 4η του μήνα ήταν ημέρα Κυριακή.
Ένα άλλο στοιχείο πηγάζει από την εξέταση της διεθνούς επικαιρότητας. Πράγματι στις ημέρες εκείνες η τότε Σοβιετική Ένωση με ισχυρές δυνάμεις στρατού υποστηριζόμενου με άρματα μάχης και αεροπλάνα, ενεργούσε κατά βάναυσο τρόπο προκειμένου να καταπνίξει την επανάσταση του Ουγγρικού λαού, η οποία απέβλεπε στην αποτίναξη του κομμουνιστικού καθεστώτος από τη χώρα του. Οι συγκρούσεις ήταν βίαιες και με την επικράτηση των Ρωσικών στρατευμάτων καταγράφηκαν 15.000 νεκροί.
Παράλληλα, με την ανελευθερία που υπήρχε στην Ουγγαρία, ο κόσμος παρακολουθούσε την επίσης βάρβαρη συμπεριφορά εκείνων που θα έπρεπε να είναι οι φορείς της δημοκρατίας. Η Αγγλία συνέχιζε να αποστερεί την ελευθερία στον Κυπριακό λαό, ομοίως η Αγγλία μαζί με τη Γαλλία, στις υπό εξέταση ημερομηνίες του Νοεμβρίου, επιχειρούσε στρατιωτικά εναντίον της Αιγύπτου, μετά την εθνικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ από τον πρόεδρο της χώρας Συνταγματάρχη Αμπντέλ Γκαμάλ Νάσερ. Τα κανόνια του αγγλογαλλικού στόλου και τα αεροπλάνα βομβάρδιζαν στρατιωτικούς στόχους στο Κάιρο, Αλεξάνδρεια, Ισμαηλία και Πορτ Σάιντ, τη στιγμή που ο Ισραηλινός στρατός είχε προσεγγίσει το Σουέζ. Σημειώνεται η ζωτική σημασία της Διώρυγας, δεδομένου ότι ετησίως διέρχονταν από αυτήν 70 εκατ. τόνοι πετρελαίου. Επακόλουθο της τεταμένης αυτής κατάστασης στη Μέση Ανατολή ήταν η εγρήγορση του ΝΑΤΟ, μετά και από τα σχετικά ανησυχητικά διαβήματα της Σοβιετικής Ένωσης.
Σε αυτό το εκρηκτικό κλίμα γεννήθηκε η 114 ΠΜ με τις Μοίρες των F-86E SABRE, οι οποίες θα καλούνταν να δράσουν εναντίον των διερχομένων από τον ελληνικό εναέριο χώρο Ρωσικών αεροπλάνων, σε περίπτωση εμπλοκής της Σοβιετικής Ένωσης.
Ιστορικό συγκρότησης των Μοιρών F-86E
Τα F-86E ήταν καναδικής κατασκευής και τα πρώτα έφθασαν στην Ελευσίνα στις αρχές του 1954 με Καναδούς χειριστές. Στη συνέχεια η μεταφορά τους στην Ελλάδα γινόταν από τους χειριστές των υπό συγκρότηση Μοιρών, οι οποίοι τα παραλάμβαναν από το αεροδρόμιο Ringway, κοντά στο Μάντσεστερ της Αγγλίας. Ήταν μία άξια λόγου επιχείρηση με τον κίνδυνο που έκρυβαν οι ανύποπτες καιρικές συνθήκες, σε συνδυασμό της μεγάλης απόστασης και των διαθέσιμων μέσων της εποχής.
Στις 20 Ιουλίου 1954 πραγματοποιήθηκε η επίσημη τελετή ένταξης των πρώτων αφων στην τότε ΕΒΑ και με την ολοκλήρωση της παραλαβής των, το 1955, είχαν συγκροτηθεί διαδοχικά οι Μοίρες 341, 342 και 343. Με πρόγραμμα εντατικών πτήσεων κάθε μία Μοίρα με τη σειρά της κηρυσσόταν ετοιμοπόλεμη. Η εκπαίδευση περιλάμβανε σχηματισμούς μάχης, ακολουθία αρχηγού, βολές πολυβόλου από μικρά και μέσα ύψη στο πεδίο βολής του Μαραθώνα, ναυτιλιακά ταξίδια, βολές εναντίον ρυμουλκούμενου από αφος F-84G ανεμουρίου στο πεδίο βολής της Άνδρου και φυσικά νυκτερινές πτήσεις.
Ο άνετος εναέριος χώρος της Τανάγρας, σε σχέση με την ασφυκτική εναέρια κυκλοφορία της τερματικής περιοχής των Αθηνών, επέτρεψε την πλήρη πτητική αξιοποίηση των αφων. Σταθμός δε στην ιστορία των F-86E ήταν η δημιουργία ακροβατικού σμήνους που συγκροτήθηκε το 1957 από τον Δκτή της 341 Μοίρας, τον τότε επισμηναγό Ηλία Τσαμουσόπουλο. Ένα πλήθος επαίνων και τιμητικών διακρίσεων που κέρδισε το ακροβατικό αυτό σμήνος, κοσμούν την ιστορία της Ελληνικής Αεροπορίας, πρόσθετα με τη δράση του προηγηθέντος ακροβατικού σμήνους των F-84G.
Τα αφη F-86E SABRE επιχειρώντας από το αεροδρόμιο της Τανάγρας και στη συνέχεια από το αντίστοιχο της Νέας Αγχιάλου, προσέφεραν ένα σημαντικό έργο στον έλεγχο του εναερίου χώρου μέχρι τα μέσα του 1965 που αποσύρθηκαν τα τελευταία, της 341 Μοίρας. Ως πρώτη γενιά αεριωθουμένων ήταν ευέλικτα και αξιόπιστα. Αγαπήθηκαν από τους χειριστές που τα πέταξαν, οι οποίοι διατηρούν στη μνήμη τους ζωντανές τις στιγμές που ένα κουδούνισμα του τηλεφώνου τούς ειδοποιούσε για μία ταχεία απογείωση προς αναγνώριση κάποιου αδιευκρίνιστου ίχνους στα ραντάρ του Συστήματος Αεραμύνης. Η ενεργητικότητα και το πάθος της εποχής εκείνης μεταλαμπαδεύτηκε στους σημερινούς αναχαιτιστές, υπερασπιστές του Αιγαίου, άσχετα εάν σήμερα ενεργούν με διαφορετική τεχνολογία.
Ευχής έργο θα ήταν το ΓΕΑ να εκδώσει την ιστορία των Ελληνικών Φτερών από το 1945 και μετά. Οι επίσημες εκδόσεις είναι απαραίτητες, γιατί βάσει αυτών αποφεύγονται οι συχνά παρατηρούμενες ανακρίβειες σε δημοσιεύματα περιοδικών, ακόμη και σε επετειακά έντυπα των Μονάδων. Η επίσημη συγγραφή διαφωτίζει και παραδειγματίζει. Οι ευρισκόμενοι ακόμη στη ζωή συνάδελφοι συνιστούν πηγές άντλησης αξιοσημείωτων ιστορικών δεδομένων, ικανά να συμπληρώσουν τα υφιστάμενα ιστορικά αρχεία.
Στην πίστα των αφων F-86E SABRE στην Τανάγρα, από αριστερά οι χειριστές Κ. Κεκεδάκης, Ι. Στέφας, Ι. Σαμαράς και Χ. Σκεπαρνάκος.
Αλλά ας προσεγγίσουμε την υπόψη περίοδο αρχίζοντας από την ιστορία του αεροδρομίου της Τανάγρας. Ως χώρος αεροπορικής δραστηριότητας εμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1930, με τη διαμόρφωση ενός πρόχειρου πεδίου προσγειώσεων. Το 1941 οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής αξιοποιούν για τις ανάγκες τους, τον χώρο αυτόν με υποτυπώδη έργα υποδομής. Μετά την απελευθέρωση το αεροδρόμιο παρέμεινε ανενεργό. Όμως, στη μνήμη μας διατηρείται ως ένας χωμάτινος διάδρομος, στον οποίο όταν ήμασταν μαθητές, προσγειωνόταν καμιά φορά με το HARVARD ο εκπαιδευτής μας για κανένα σταφύλι από τον γειτνιάζοντα αμπελώνα. Παρόμοιες παραβάσεις είχαν και απρόσμενα συμβάντα, μέχρι ανατροπής αφους με τραυματισμό μαθητή, από τις λακκούβες του διαδρόμου.