Θέση
Ο Ιστορικός Χώρος Μάλεμε – Μάχη της Κρήτης 1941 εδρεύει στο Μάλεμε του Δήμου Πλατανιά, του Νομού Χανίων, στην Κρήτη.
Υπαγωγή
115 Πτέρυγα Μάχης
Αποστολή
Αποστολή του Ιστορικού Χώρου Μνήμης Μάλεμε είναι η συγκέντρωση, διαφύλαξη και έκθεση πολεμικών κειμηλίων, η μελέτη, τεκμηρίωση και προβολή της μάχης της Κρήτης το 1941. Χαρακτηρίστηκε ως «Ιστορικός Χώρος Μνήμης Μάλεμε για τη Μάχη της Κρήτης 1941».
Στόχος του είναι να δημιουργηθεί ένας πόλος έλξης για μεγάλο αριθμό επισκεπτών οι οποίοι μάλιστα θα μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στις δραστηριότητες του.
Το ιστορικό αυτό μέρος ενθαρρύνει την επίσκεψη στους χώρους του, ιδιαίτερα τη νέα γενιά, η οποία μπορεί να έρθει σε μια συναρπαστική πρώτη επαφή με τον χώρο της αεροπορικής τεχνολογίας.
Ιστορικό
Το αεροδρόμιο Μάλεμε, το οποίο ήταν το αρχικό αεροδρόμιο των Χανίων, κατασκευάστηκε από τον Βρετανικό Στρατό, λίγο πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τον Μάιο του 1941 κατά τη Μάχη της Κρήτης γέμισε ο ουρανός της περιοχής από Γερμανούς αλεξιπτωτιστές που προσεδαφίζονταν εκεί.
Όταν ο πόλεμος τελείωσε, ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως το κύριο δημόσιο αεροδρόμιο των Χανίων. Το 1959, η δραστηριότητα αυτή μεταφέρθηκε στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Σούδας. Η περιοχή του ιστορικού αεροδρομίου έκτοτε και για πολλά ακόμη χρόνια, παρέμενε στην προέκτασή του με χωράφια χωρίς μεγάλη οικονομική αξία.
Λίγο πριν τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Άγγλοι έπεισαν τους κατοίκους να παραχωρήσουν γη για να κτιστεί στρατιωτικό αεροδρόμιο.
Το αεροδρόμιο του Μάλεμε εντόπισε ο γερμανικός στρατός το 1941 όταν αποφάσισαν να εισβάλλουν στην Κρήτη από τον αέρα με την μεγάλη επιχείρηση «Ερμής» ή «Operation Mercury». Οι Γερμανοί ήθελαν να καταλάβουν το αεροδρόμιο του Μάλεμε προκειμένου να εξασφαλίσουν τη δυνατότητα να προσγειωθούν τα αεροπλάνα τους στην Κρήτη και να αποβιβάσουν στρατό, βαριά όπλα και οχήματα.
Την πρώτη μέρα της μάχης, τα αεροπλάνα έριχναν συνεχώς αλεξιπτωτιστές, που όμως σκοτώνονταν από τους γενναίους Κρήτες, τον λιγοστό ελληνικό στρατό και τους συμμάχους Άγγλους, Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς που πολεμούσαν μαζί τους χρησιμοποιώντας ότι μέσα διέθεταν.
Οι υπερασπιστές του αεροδρομίου κατέρριψαν πολλά αεροπλάνα με τα πολυβόλα τους. Το ύψωμα 107, στο διπλανό χωριό Βλαχερωνίτισσα, έχει μείνει στην ιστορία λόγω των πληγμάτων που κατάφεραν στους Γερμανούς από το σημείο αυτό.
Στα χρόνια της Κατοχής, το Μάλεμε εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους, που κατευθύνθηκαν στον Κίσσαμο, το Ντερέ και άλλα χωριά. Επέστρεψαν στην περιοχή μετά την απελευθέρωση, οπότε άρχισε το κατεστραμμένο από τους βομβαρδισμούς Μάλεμε να ανοικοδομείται και η ζωή να βρίσκει τους κανονικούς ρυθμούς της.
Η 115 Πτέρυγα Μάχης στην προσπάθειά της να τιμήσει όλους αυτούς που πολέμησαν στη Μάχη της Κρήτης του 1941 διαμόρφωσε στο Αεροδρόμιο του Μάλεμε έναν Ιστορικό Χώρο Μνήμης. Στις αρχές του 2021, από μία ομάδα ατόμων της Μονάδας, ξεκίνησε η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου με την πλατεία του Μνημείου και την ολική ανακατασκευή του, ενώ τον επόμενο χρόνο έγινε ανακαίνιση στο κτίριο που θα φιλοξενούσε τα εκθέματα. Σκοπός αυτού, η ανάδειξη και η διατήρηση της ιστορικής του αξίας.
Η ιδέα του σημερινού μνημείου στηρίχθηκε στο έργο του Αλέξανδρου Δρουγάκη, ενώ αξίζει να σημειωθεί η σημαντική συμβολή του Στυλιανού Τριπαλιτάκη στην ανεύρεση ιστορικών κειμηλίων.
Τα εγκαίνια του εκθεσιακού χώρου πραγματοποιήθηκαν την 21 Μαΐου 2022.
Η Μάχη της Κρήτης και η σημασία της
Μάχη της Κρήτης ονομάζεται η επιχείρηση κατάληψης της Κρήτης από τους Γερμανούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και συγκεκριμένα από το πρωί της 20ής Μαΐου 1941, όταν ξεκίνησε η αεραπόβαση των Γερμανών με συνθηματικό όνομα «Unternehmen Merkur» (Επιχείρηση Ερμής) εναντίον του νησιού, ως την 1η Ιουνίου. Με την επιχείρηση αυτή οι Γερμανοί κατάφεραν να καταλάβουν το νησί από τις αγγλοελληνικές συμμαχικές δυνάμεις, ωστόσο αυτή τους η επιτυχία κόστισε τόσο πολύ ώστε να μην επιχειρήσουν ξανά άλλη αεροπορική έφοδο της ίδιας κλίμακας κατά τη διάρκεια του πόλεμου.
Σήμερα, η μάχη της Κρήτης, θεωρείται η πρώτη μεγάλη αεραποβατική επιχείρηση και παραμένει μοναδική στο ότι ο κύριος αντικειμενικός σκοπός κατελήφθη εξ ολοκλήρου από αέρος. Η μάχη θεωρείται επίσης πολύ σημαντική για τους Κρητικούς, λόγω της αναπάντεχης σθεναρής αντίστασης που πρόβαλαν εναντίον των αριθμητικά ανώτερων Γερμανών και του μεγάλου τιμήματος που είχε η επίθεση, και η επακόλουθη κατοχή, στον πληθυσμό του νησιού.
Τομείς Ενδιαφέροντος
Οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές που έχασαν τη ζωή τους κατά τη μάχη του Μάλεμε είναι θαμμένοι στο Γερμανικό Νεκροταφείο που βρίσκεται στο λόφο πάνω από το Μάλεμε. Τελεί υπό την αιγίδα του Γερμανικού Υπουργείου Πολιτισμού καθώς και πολλών ιδιωτικών φορέων και μη κερδοσκοπικών οργανώσεων.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μονάδα εκπαίδευσης των Ελληνικών Ειδικών Δυνάμεων, η οποία λειτουργεί εδώ και χρόνια, μπροστά από το γερμανικό νεκροταφείο.
Έξω από το Μάλεμε, κοντά στη γέφυρα του Ταυρωνίτη, βρίσκεται επίσης το μνημείο των πεσόντων αεροπόρων της RAF.
Στο Μάλεμε επίσης, ανακαλύφθηκε θολωτός τάφος της ύστερης Μινωικής περιόδου.
Αεροπορική Συλλογή
Η Αεροπορική συλλογή του καθώς και τα εκθέματα πολεμικών κειμηλίων στεγάζονται εντός του αεροδρομίου Μάλεμε.
Ο εκθεσιακός χώρος του Μάλεμε διαθέτει τρεις (3) αίθουσες:
- Αίθουσα σχετικά με γεγονότα και καταστάσεις από την οπτική των Γερμανών.
- Βιώματα των συμμάχων.
- Χώρος αναψυχής με τη δυνατότητα προβολής ιστορικών ντοκιμαντέρ μικρής διάρκειας σχετικών με τη Μάχη του Μάλεμε.
Στο εσωτερικό χώρο του, ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να δει όπλα που χρησιμοποιήθηκαν την εποχή εκείνη, εντυπωσιακά εκθέματα που θα τον ταξιδέψουν στον χρόνο καθώς και μία έκθεση φωτογραφιών της ιστορικής αυτής Μάχης. Απέναντι από τον εκθεσιακό χώρο δεσπόζει το Μνημείο Πεσόντων της Μάχης της Κρήτης 1941.
Προοπτικές
Στο πρόγραμμα για το άμεσο μέλλον περιλαμβάνονται οι στόχοι:
- Αύξηση της Αεροπορικής Συλλογής και με αεροπλάνα που δεν χρησιμοποιήθηκαν από τη Πολεμική Αεροπορία αλλά διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη παγκόσμια Αεροναυτική Ιστορία.
- Εμπλουτισμός των συλλογών Αεροπορικής Αρχαιολογίας και οχημάτων με περισσότερα εκθέματα. Εκθέματα αυτού του είδους μαγνητίζουν το ενδιαφέρον και τη φαντασία των επισκεπτών και καθιστούν τον χώρο ενδιαφέρον για ευρύτερο κύκλο κοινού.
- Συνεχίζεται η προσπάθεια για την ανεύρεση υλικών που θα αποτελέσουν τα μελλοντικά εκθέματα αυτού του χώρου. Αναζητείται φωτογραφικό υλικό κάθε είδους, τεχνικά εγχειρίδια, αεροναυτικά κειμήλια και αναμνηστικά, στολές προσωπικού όλων των βαθμών και ειδικοτήτων, κλπ.
